De provincie Noord-Brabant wil samen met Energie Beheer Nederland (EBN) en netbeheerder Enexis Groep een provinciaal warmtebedrijf realiseren. De drie gaan in 2025 een letter of intent ondertekenen, maar hebben het afgelopen jaar niet stilgezeten. Er zijn al 150 ambtelijke en bestuurlijke gesprekken, zogeheten warmtedialogen, gevoerd om een goed beeld te krijgen van wat de wensen in de provincie te zijn.

“De dialogen voor het provinciale warmtebedrijf kwamen voor het eerst in beeld toen het voornemen voor de Wet Collectieve Warmte (Wcw) bekend werd”, zegt Bas Maes, gedeputeerde Klimaat en Energie van de provincie Noord-Brabant. “In de wet zal nadrukkelijk komen te staan dat er voor warmtenetten een publiek meerderheidsbelang van zeker 51 procent moet zijn. Dat is voor ons het startsein geweest om te kijken hoe wij daar een rol in kunnen spelen.”

De provincie nam een ervaren oud-bestuurder in de arm die gesprekken ging voeren om te kijken hoe en waar de provincie een ondersteunende rol kon spelen. In januari van dit jaar was een startbijeenkomst. Vervolgens sprak de provincie met alle 56 gemeenten, maar ook met waterschappen, netbeheerders en andere belanghebbenden. Er zijn ruim 150 gesprekken gevoerd.

Is het doel van de warmtedialogen bereikt? “Jazeker”, zegt Maes. “We wilden te weten komen wat gemeenten en andere samenwerkingspartners van ons verwachtten en wat onze rol kan zijn. We hebben onze eigen ambities, maar we willen andere partijen niet voor de voeten lopen. Door de gesprekken hebben we een goed inzicht gekregen hoe wij van toegevoegde waarde kunnen zijn.”

Naar voren kwam onder meer dat in stedelijke gebieden een provinciaal warmtebedrijf als zeer kansrijk wordt gezien. In het landelijk gebied ligt het anders. Rogier Dieteren, kwartiermaker namens de provincie: “Daar is het lastiger om warmtenetten aan te leggen omdat ze minder snel rendabel zijn. Ook hebben kleinere gemeenten minder expertise in huis”.

“In die gebieden zou een provinciaal warmtebedrijf kunnen ondersteunen bij andere oplossingen als all-electric en warmtepompen”, zegt Maes.

Schaalgrootte
Door een warmtebedrijf op provinciale schaal te organiseren, kan ook beter worden ingespeeld op de schaalgrootte van lokale netwerken. “Hoe groter de schaal, hoe groter de investeringen, maar ook hoe beter de risico’s zich uitmiddelen en laten beheersen”, zegt de gedeputeerde. “Als je straks meerdere netten per stad hebt, bestaat de kans dat de kosten verschillen. Dan heb je het risico dat mensen in de ene wijk meer betalen dan mensen in een andere wijk. Daar moeten we meer eenheid in aan gaan brengen.”

Als het provinciale warmtebedrijf uiteindelijk realiteit wordt, hoeven niet alle netten in Brabant die eronder vallen per se gekoppeld te zijn. “Dat kan wel in gebieden waar je grote warmtebronnen hebt”, zegt Dieteren. “Wat er met private netwerken als het Amernet van Ennatuurlijk gebeurt? Dat is onderwerp van gesprek. We zoeken vooral de dialoog. We willen ook niet remmend werken voor gemeenten. Als zij met een goed project bezig zijn, kunnen ze gewoon doorgaan.”

Heikel punt
Betaalbaarheid is een heikel punt bij warmtenetten. Hoe gaat de provincie daarmee om? “De betaalbaarheid voor de eindgebruiker staat voor ons voorop”, zegt Maes. “We moeten mensen gaan overtuigen van het nut en noodzaak van warmtenetten. Alhoewel ik ervan overtuigd ben dat warmtenetten de toekomst hebben, hebben ze vanuit het verleden een negatief imago.”

Tijdens de warmtedialogen sprak de provincie ook met Enexis en Energie Beheer Nederland (EBN). Die laatste twee partijen werken al langere tijd samen en waren enthousiast over het plan van de provincie. De drie willen volgende maand een intentieverklaring gaan tekenen om de financiële en de juridische mogelijkheden van een provinciaal warmtebedrijf te onderzoeken.

“Alle drie de partijen krijgen vervolgens de rol van aandeelhouder”, zegt Bram Gerrist, directeur Innovatie en Ontwikkeling bij Enexis. “Enexis zal onder meer haar kennis op het gebied van infrastructuur inzetten.”

“We steken kennis en kapitaal in het project, hoeveel kapitaal weten we nu nog niet want we gaan ook met banken en pensioenfondsen in gesprek”, zegt Herman Exalto, projectdirecteur Nationale Deelneming Warmte bij EBN. “Verder is de provincie leidend, maar ook bij de gemeenten ligt een belangrijke rol. Je wilt dat zij met hart en ziel kiezen voor collectieve warmte en dat ook uitstralen.”

“We zien natuurlijk het liefst dat alle inwoners van een wijk mee willen doen met een collectief warmtenet. Dan heb je een sterke rol van de gemeente en woningcorporaties nodig. Ik denk dat we elkaar daarin gaan vinden want het collectieve belang is groot.”

Wet Collectieve Warmte
Wat zal het provinciale warmtebedrijf toevoegen aan de transitie? “We hebben dan, door de manier van samenwerken en de toepassing, een blauwdruk in handen hoe je warmtenetten als treintjes door het land uit kan rollen”, zegt Exalto. “Door kennis en kunde te delen via het provinciale warmtebedrijf met de rest van het land hoeft niet iedereen opnieuw het wiel uit te vinden.”

“De doelstellingen op het gebied van warmte zijn groot en de uitdagingen daarom ook”, voegt Gerrist toe. “Een provinciaal warmtebedrijf kan wat ons betreft bijdragen aan schaalvergroting. Hierdoor kunnen we financiële voordelen realiseren en kunnen warmtenetten effectiever en efficiënter worden ontwikkeld om zo bij te dragen aan de betaalbaarheid van warmte voor consumenten en andere gebruikers.”

De WCW zorgt ook voor onzekerheid, zien de partijen. “De wet geeft duidelijkheid over wat EBN en Enexis wel en niet mogen doen rond collectieve warmte, waaronder het provinciale warmtebedrijf”, zegt Exalto. “Als je de WCW vanuit het oogpunt van de gehele warmtetransitie bekijkt is het ook spannend. Het is namelijk geen gelopen race dat deze soepel  door de Kamer gaat.”

“De visie van EBN is dat als de wet niet wordt aangenomen we jarenlang met vertraging te maken krijgen. De window of opportunity sluit dan. Er zullen dan steeds meer warmtepompen worden geïnstalleerd in een wijk waar een warmtenet beter en goedkoper is. Ook zal de druk op het zwaar belaste elektriciteitsnet verder toenemen door de warmtepompen. En bovendien kan EBN haar rol zonder de WCW niet vervullen.”

Gerrist onderschrijft dat. “Ik wil de oproep doen dat er zo snel mogelijk duidelijkheid komt zodat we succesvol kunnen gaan werken aan de warmtetransitie. Juist omdat we vanuit publiek belang een positieve rol kunnen spelen in betaalbare warmte waar draagvlak en vertrouwen voor is.”

Gerrist en Exalto zijn er desondanks van overtuigd dat het provinciale warmtebedrijf een succes gaat worden. “Met dit model, waarbij op regionaal niveau actie wordt ondernomen, hebben we iets in handen dat heel goed kan werken”, besluit Exalto.