De kloof tussen beleid en praktijk: hoe krijgen we bewoners mee in de warmtetransitie?
05.03.2025 Jelle de Jong Klimaatburgemeester Den Haag
Sinds 2023 ben ik een van de klimaatburgemeesters van Den Haag en zet ik me in voor duurzaamheid en bewustwording in mijn omgeving. Warmte speelt daarin een steeds grotere rol. Naast mijn burgemeesterschap ben ik al jaren vrijwillig energiecoach. Daardoor spreek ik regelmatig met bewoners en leer ik hoe zij aankijken tegen de energietransitie en de warmtetransitie in het bijzonder. Wat mij opvalt, is de enorme kloof tussen de beleidsmatige ontwikkelingen en de kennis en bewustwording van bewoners. Sommige bewoners veronderstellen dat gas vervangen wordt door waterstof of dat we tot in lengte van dagen aardgas zullen blijven gebruiken. In beleidsstukken zie ik een heel andere koers. Hoe kunnen we deze werelden beter samenbrengen?
De realiteit in de wijk
Laten we bij het begin beginnen. In 2022, toen de gemeente Den Haag de Transitievisie Warmte (TvW) publiceerde, organiseerden we vanuit ons bewonersinitiatief Duurzaam Duinoord een bijeenkomst om de visie te bespreken. De zaal zat vol en de bewoners waren boos. Niet vanwege weerstand tegen verduurzaming, maar omdat voor onze wijk pas in 2040 wordt besloten of er een warmtenet komt of er ingezet gaat worden op individuele oplossingen zoals warmtepompen. "Ja krèg nâh wat!" riep een man verontwaardigd, en dat vat het sentiment goed samen. De aanwezige bewoners willen duidelijkheid. Doordat ze dit niet kregen, ontstond er onzekerheid en frustratie. Het handelingsperspectief bleef beperkt tot isoleren en de aanschaf van een hybride warmtepomp. Maatregelen die waardevol kunnen zijn, maar voor veel mensen onvoldoende antwoord bieden op de grotere vraag: hoe verwarmen we onze huizen in de toekomst?
Drie jaar later: wat is er veranderd?
Inmiddels zijn we drie jaar verder. Ik fiets door de wijk en op het eerste gezicht lijkt er in de wijk niet veel veranderd. De gascrisis heeft ertoe geleid dat een aantal bewoners maatregelen heeft genomen, zoals isoleren van de woning en de installatie van een handjevol hybride warmtepompen. Maar een collectieve aanpak ontbreekt nog steeds. Toch is er achter de schermen veel in beweging. Op nationaal niveau biedt het wetsvoorstel Wet collectieve warmte (Wcw), dat naar verwachting op 1 januari 2026 in werking treedt, burgers de mogelijkheid om via coöperaties en warmtegemeenschappen zelf hun warmtevoorziening te organiseren. Ook zet de gemeente Den Haag in op mini-warmtenetten van 2 tot 50 aansluitingen, door subsidies beschikbaar te stellen voor bijvoorbeeld haalbaarheidsonderzoeken. Daarnaast verkent de gemeente hoe een Publiek Integraal Warmtebedrijf eruit kan zien. Dit zijn belangrijke ontwikkelingen, maar het besef hiervan leeft nauwelijks onder bewoners terwijl het hen wel aangaat. Bewoners kunnen wachten tot het in 2040 hun beurt is, maar beter zou het zijn als zij nu al meedenken over de juiste aanpak voor hun wijk. Niet alleen omdat zij uiteindelijk degenen zijn die de overstap moeten maken, maar ook omdat initiatieven vanuit de gemeenschap vaak effectiever en duurzamer zijn dan top-down opgelegde oplossingen.
Hoe krijgen we bewoners wél in beweging?
Als klimaatburgemeester zet ik me graag in om kennis te delen en bewoners actief te betrekken bij de energietransitie. Dat betekent niet alleen informeren, maar vooral het gesprek aangaan. Wat zijn hun zorgen? Welke vragen leven er? En hoe kunnen we samen toewerken naar haalbare en gedragen oplossingen? Een belangrijk inzicht dat ik in de afgelopen jaren heb opgedaan, is dat techniek en beleid alleen niet voldoende zijn om draagvlak te creëren. De warmtetransitie raakt mensen in hun portemonnee, in hun dagelijks comfort en in hun vertrouwen in de overheid. We moeten daarom niet alleen praten over m³ gas en CO₂-reductie, maar ook over eigenaarschap, betaalbaarheid en zekerheid. Om dit te stimuleren, organiseren we binnenkort weer een bijeenkomst rond de TvW. Naast informeren over de nieuwste mogelijkheden, gaan we vooral ook luisteren: welke oplossingen spreken de bewoners aan? Wat zijn hun bezwaren? En welke rol willen zij zelf pakken? Ook maken we een podcast over het verduurzamen van je woning. Aflevering 30 gaat specifiek over de ontwikkelingen rondom de warmtetransitie in onze wijk. Je kunt deze vinden in je favoriete podcast-app door te zoeken op Duurzaam Duinoord.
Conclusie: de warmtetransitie begint in de wijk
De warmtetransitie staat of valt met betrokken bewoners. Zolang er onzekerheid blijft bestaan over de toekomst van de wamtevoorziening, zal de overstap naar duurzame warmte traag verlopen en mogelijk zich ontwikkelen in een richting waarin we in 2040 moeten concluderen dat die koers onwenselijk is. Het is daarom essentieel dat beleidsmakers, gemeenten en warmteprofessionals niet alleen naar technische en financiële oplossingen kijken, maar ook investeren in communicatie, participatie en lokaal eigenaarschap. Bewoners willen meedenken en meedoen als ze serieus worden genomen en een reëel handelingsperspectief krijgen. Alleen zo kunnen we de kloof tussen beleid en praktijk overbruggen en écht stappen zetten in de warmtetransitie.
