Van de 702 energie-burgerinitiatieven zijn er 88 bezig met een warmteproject. Voor sommige van deze projecten is het doel om bewoners gezamenlijk eigenaar te maken van de collectieve warmtesysteem. Tot op heden zijn er bijna 900 warmte-aansluitingen in handen van bewoners zelf, maar met de projecten die nu in ontwikkeling zijn, is de verwachting dat dit aantal tot zo’n 17.000 zal oplopen.

Bijna elke gemeente heeft ondertussen wel een energiecoöperatie. In totaal zijn er 702 energiecoöperaties actief in Nederland met bij elkaar opgeteld bijna 139.000 deelnemers. Dat blijkt uit de het jaarlijkse verslag dat Klimaatstichting HIER schrijft over lokale energiecoöperaties.

De meeste coöperaties, zo’n 42 procent, richten zich op het verduurzamen van woningen en het besparen van energie. Daarbij is zonne-energie de meest gebruikte manier op energie op te wekken, dat is het geval in ruim twee derde van de projecten.

Er zijn 88 projecten die zich richten op collectieve warmte, acht van die projecten werden dit jaar gestart. In deze projecten nemen bewoners een actieve rol in: in meer dan de helft van de gevallen zijn bewoners de initiatiefnemers van het project en in bijna een kwart treden bewoners op als partner van het initiatief. In de overige gevallen dienen bewoners als klankbordgroep.

Bewoners als eigenaar
Uit het onderzoek van Stichting HIER blijkt dat er 32 projecten zijn waarbij mede-eigenaarschap een expliciet doel is van het collectieve warmteproject. Dit gaat met name om projecten tussen de 10 en 1.500 warmte-aansluitingen. Op dit moment leveren deze projecten warmte aan 276 aansluitingen.

Echter zijn er nog veel van dit soort projecten – collectieve warmteprojecten met eigenaarschap bij bewoners – in de pijplijn. Deze projecten zijn nog in de ontwerpfase of al bezig met de aanbesteding en realisatie van het project. Stichting HIER schat dat er met de projecten die uiteindelijk gerealiseerd zullen worden, zo’n 20.000 warmte-aansluitingen gerealiseerd zullen worden.

In een eerdere analyse schatte het Planbureau voor de Leefomgeving dat er, met de plannen die nu bij gemeenten liggen, ongeveer 756.000 woningen op een collectief warmtesysteem aangesloten zullen worden. “In dat geval maken de warmteprojecten waarbij collectief eigendom als doelstelling wordt gehanteerd, zo'n 2,64% van het totale potentieel van collectieve warmtevoorzieningen uit”, schrijft Stichting HIER.

Het winnen van warmte uit oppervlaktewater is duidelijk de meest populaire warmtebron bij de collectieve warmteprojecten, zo’n 34 projecten doen onderzoek naar deze techniek of maken er al gebruik van. 14 projecten zijn van plan zonthermie als warmtebron te gebruiken of doen dat al. Datzelfde geldt voor het winnen van thermische energie uit afvalwater. De mogelijkheden van een collectieve warmtepomp, geothermie en bio-energie worden relatief weinig onderzocht.

Vertraging grootste zorg
Stichting HIER is positief over de ontwikkeling die energiecoöperaties doormaken, deze kennen steeds meer leden die samen steeds meer energie opwekken. De stichting ziet echter ook dat veel projecten nog in de voorbereidende fase zitten of nog worden gebouwd. De projecten lopen vertraging op of hebben te maken met steeds langere doorlooptijden, bijvoorbeeld door wachttijden bij de Raad van State, het wachten op een netaansluiting of krappe subsidies.

Gijs Termeer, directeur Klimaatstichting HIER: “Soms betekent die vertraging ook dat een project financieel niet meer haalbaar is vanwege gestegen kosten of lage energieprijzen, terwijl dat bij de start wel zo was. En dat is natuurlijk enorm zonde.”

“Als overheid, netbeheerders, ontwikkelaars en coöperaties nog meer samenwerken, dan lossen de knelpunten sneller op en krijgen we méér hernieuwbare energie. Het is belangrijk om de komende jaren de kansen van lokale en betaalbare energie voor bewoners, ondernemers en het klimaat te verzilveren.”