Een warmtenet realiseren vormt voor veel betrokkenen een hoofdpijndossier, zo ook in Utrecht. Energieleverancier Eneco trok zich terug uit het plan voor de aanleg van een warmtenet in de wijk Overvecht-Noord. De betaalbaarheid voor bewoners kon niet gewaarborgd worden, zo stond in een persbericht op hun site. Het besluit leidde bij de gemeente Utrecht tot onrust. Hoe kijkt Eneco nu tegen warmtenetten aan en welke implicaties heeft dit voor hun aardgasvrije ambities?

Allereerst de vraag waarom Eneco nou precies uit het plan stapte. “We hebben heel lang op een goede en constructieve manier samengewerkt met de gemeente Utrecht”, zegt Koen Gommers, citymanager bij Eneco. “Maar soms zie je bepaalde zaken pas laat scherp in, als je tegen het einde van een project zit. Dat is in Overvecht-Noord ook gebeurd. Nadat we nieuwe berekeningen hadden gemaakt kwamen we erachter dat de maandlasten in onze ogen te hoog zouden oplopen voor de bewoners, al snel 200 euro. Dat wilden we niet doen en daarom zijn we uit het project gestapt.”

Het zet de mensen van Eneco ook aan het denken over de warmtenetten. “We staan echt op een pivotal moment”, zegt Gommers. “De betaalbaarheid moet echt beter worden gegarandeerd, want het wordt nu bij meerdere projecten duidelijk dat het een groot struikelblok is. In Amsterdam ging het onlangs ook mis op dat onderwerp. Wij hebben hieruit gehaald dat we per project en per locatie beter moeten gaan kijken wat er mogelijk is. Maar wij blijven overtuigd dat warmtenetten aanleggen waarschijnlijk de juiste optie is. Ook leren we hiervan dat we wat meer naar hoogbouw moeten gaan kijken. Kleine eengezinswoningen, die je veel ziet in Overvecht, hebben een lagere energiebehoefte en die vergen meer warmtenet per aansluiting, dat maakt ze relatief duur.”

Nationale visie
Eneco is, met andere maatschappelijke partijen, aan het lobbyen voor het vervroegen van de op kosten gebaseerde tarievenregulering. Gommers erkent dat de tarieven daarmee misschien niet significant lager worden, maar wel beter uit te leggen zijn. Daarnaast vindt Gommers het een goed idee op nationaal niveau een goede visie te maken. Je moet daarbij denken aan een nationaal akkoord, dat net zo is opgesteld als het Klimaatakkoord. “Dat moet boven de gemeenten uitstijgen, om beter te bepalen: in wat voor soort wijken wil je die warmtenetten nou aanleggen? Dat moet via een maatschappelijke kosten- en batenanalyse. Maar daar moet de betaalbaarheid in worden meegenomen zodat je die kan garanderen voor bewoners. Dat gebeurt op dit moment nog niet voldoende in onze ogen.”

Hoe gaat het in de rest van de stad Utrecht? “Overvecht-Noord was de enige grootschalige wijkaanpak”, zegt Gommers. “In de rest van het gebied zijn we nu bezig te onderzoeken of het kleinschaliger kan. Het lijkt erop dat dat de betaalbaarheid ten goede komt.”

De plannen van Eneco en de gemeente zijn groots. Utrecht, Nieuwegein, Houten en ook Amersfoort moeten in 2050 volledig van het gas af zijn. Op de site van Eneco staat dat ze samen met de gemeente de ambitie hebben om de provincie Utrecht in 2050 van het gas af te hebben. Gaat dat nog wel lukken? “Onze grootste bijdrage daarin, waar geen vertraging in zit, is de verduurzaming van het warmtenet van de huidige klant”, aldus Gommers. “Daar hebben we met de gemeente een samenwerkingsovereenkomst voor. Maar als het om de uitbreiding van het warmtenet gaat, daar staan in het Utrechtse wat vragen bij.” Gommers plaatst een kanttekening bij de informatie op de site. “De gemeente is de regisseur. Het plan past in onze toekomstvisie, maar het is niet zo dat wij het samen hebben ontworpen. De gemeente bepaalt zelf met wie ze samenwerken.”

Ligt het gevaar op de loer dat een herhaling van Overvecht-Noord ook in andere gebieden plaats gaat vinden? “Nou, we hebben ruim dertig projecten lopen in het hele land”, zegt de citymanager. “We kijken daar nu scherp naar en het is heel goed mogelijk dat we tot de conclusie komen dat enkele projecten niet door kunnen gaan. Maar er zijn heel veel projecten waar we wel in geloven. De beslissing van Overvecht-Noord zegt wat dat betreft niks over andere projecten. We staan er positief in we gaan kijken waar we warmtenetten kunnen bouwen. Nogmaals: dit is voor ons een belangrijke manier om huizen van het gas te halen, we gaan daar niet mee stoppen.”

De Partij van de Dieren en D66 uit Utrecht zijn niet blij met Eneco en willen dat het warmtenet weer in bezit komt van de gemeente. “Wij horen kritische geluiden, maar ook steun”, zegt Gommers daarover. “Maar het Rijk gaat er in eerste instantie over. De gemeente Utrecht heeft gezegd dat ze een publiek warmtenet willen. Je zou wel in de wet op kunnen nemen dat het publiek bezit wordt, maar dat is een vrij stevige ingreep die veel tijd kost. Ik denk dat de huidige basis het uitgangspunt is voor verdere gesprekken. Overvecht is voor ons op dit moment een gesloten boek. De gemeente is nu aan zet om te kijken wat ze in die wijk gaan doen.”