De wijkaanpak voor de warmtetransitie draait om het transformeren van hele wijken naar een energiezuinige omgeving. Dit omvat het vervangen van fossiele brandstoffen door duurzame alternatieven zoals warmtenetten, geothermie, of individuele warmtepompen. Maar de wijkaanpak gaat verder dan alleen technologie; het omvat vooral sociale, economische en ruimtelijke aspecten. In een interview met Warmte365 lichten Martine van der Woude en José van der Loop, beide expert binnen het programma gebiedsgerichte verduurzaming bij Stroomversnelling, de belangrijkste punten toe.

Recent heeft Stroomversnelling in het Shift Magazine vier casussen onderzocht in Eindhoven, Meppel, Schiedam en Wageningen. Deze casussen bieden verdieping in de dagelijkse praktijk van de wijkaanpak. Uit deze casussen zijn verschillende generieke lessen te halen. Eén van deze lessen is afkomstig van Edwin Kaats, partner en adviseur samenwerking bij Common Eye: “Het draait niet alleen om de inhoudelijke opgave, maar vooral ook om het creëren van goede condities voor samenwerking.”

Van der Woude legt uit: “Er moet een goede balans worden gevonden in de combinatie tussen de harde en zachte kant. Aan de ene kant is de transitie technisch en energetisch, aan de andere kant kan de transitie niet plaatsvinden zonder mensen, afspraken en samenwerking. Het ‘hand in hand’ laten lopen van dat proces vraagt veel regie.”

“Voor een goede samenwerking is communicatie essentieel. Bij een warmtetransitie werken bewoners, bedrijven, lokale overheden en maatschappelijke organisaties samen. Maar de agenda’s van deze partijen lopen niet rechtlijnig. Transparante communicatie over de voordelen, uitdagingen en voortgang van de transitie bevordert het begrip en de steun van de gemeenschap”, vertelt Van der Loop.

Maar waar begin je en hoe breng je partijen in eerste instantie bij elkaar? Volgens Kaats is er vaak geen sprake van één lineair proces, waarin het masterplan voor de samenwerking wordt gemaakt en uitgerold. En daarvoor kan een platform het juiste middel zijn: “We hebben platforms nodig waar het gesprek zich kan concentreren op die ene opgave. Waar de partners die nodig zijn, aan deel kunnen nemen. Waar duiding van de opgave kan plaatsvinden. Waar onderzocht kan worden wat kansrijke oplossingsrichtingen zijn”, aldus Kaats.

Het generieke uit het specifieke halen
Een ander belangrijk aspect van de wijkaanpak is maatwerk. Elke wijk heeft zijn eigen unieke kenmerken en uitdagingen, en dus vereist de transitie een op maat gemaakte benadering. Dit kan variëren van de renovatie van bestaande gebouwen tot het herontwerpen van de openbare ruimte om groene energie-infrastructuur te integreren.

“In het begin van een warmtetransitie weet je niet wat er op je af gaat komen. Alle vier de casussen in het magazine tonen aan dat elk project op zijn eigen manier door de modder ploetert. Hoewel de uitdagingen van situatie tot situatie verschillen, zijn er toch algemene lessen te trekken uit specifieke voorbeelden”, aldus Van der Woude.

Van der Loop illustreert dit met een voorbeeld: “Expertise is van cruciaal belang voor een kwalitatieve warmtetransitie. We moeten juiste dingen doen met de juiste mensen. Zo kun je bijvoorbeeld omgevingsmanagers betrekken voor complexe infrastructurele uitdagingen. Zij regelen goede afstemming met verschillende stakeholders en  zorgen dat zaken goed lopen op de werkvloer.”

Briljante mislukkingen
“Wat zou de wereld zijn zonder lef, zonder proberen, zonder toevallige ontdekkingen, zonder de mogelijkheid om te leren van wat er mis is gegaan? De huidige transitieperiode vraagt om innovatie en verandering, wat gepaard gaat met risico’s nemen. En wie risico’s neemt, loopt de kans om te falen”, zo luidt de visie van Paul Iske, chief failure officer bij het Instituut voor Briljante Mislukkingen (IvBM).

En vanuit dat instituut is er ook veel te leren voor de warmtetransitie. De ‘faalopbrengst’ van een project kan een waardevol leerpunt zijn voor een ander project. Van der Woude licht toe waarom Stroomversnelling het IvBM bij de Shift heeft betrokken: “Er heerst vaak schaamte om mislukkingen te delen. Maar het is een utopie dat we alles vlekkeloos gaan doen in energietransitie. Dus als we fouten maken is het beter als we ervan kunnen leren. Het delen van de  faalopbrengst kan juist een succesfactor zijn.”