Om de acceptatie van warmtenetten te verhogen is het belangrijk om niet alleen over de financiële kant te praten met burgers, dat concludeert een recent verschenen onderzoek van TNO. Zaken als het vertrouwen in gemeentes en energie- en warmteleveranciers, participatie, directe omgeving, leeftijd en zorgen over stijgende energieprijzen hebben een sterke invloed op de acceptatiegraad. Informatie over de mogelijkheden, gevolgen en de warmtebron kunnen daarbij doorslaggevend zijn.

In opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat heeft TNO onderzoek gedaan naar de acceptatie van warmtenetten. Door een vragenlijst te verspreiden onder 1.138 respondenten uit 615 verschillende buurten in 135 gemeentes waar warmtenetten worden gepland of al aanwezig zijn, ontstaat er in De bereidheid van bewoners om mee te betalen aan een warmtenet een beeld van de acceptatie rondom warmtenetten.

Daarbij hebben de TNO-onderzoekers rekening gehouden met demografische factoren zoals leeftijd, huishoudensamenstelling, opleidingsniveau en geslacht. Ook spelen woningkenmerken zoals bouwjaar, de WOZ-waarde en de isolatiegraad van de woning, en sociaal-financiële factoren zoals maandinkomen, hoe goed deelnemers rond denken te kunnen komen en of ze zich zorgen maken over de stijgende energieprijzen.

De afgelopen weken is er druk gedebatteerd in de Tweede Kamer en de media over met name de betaalbaarheid van warmtenetten. Aanleiding was het conflict tussen Vattenfall en de Amsterdamse Federatie van Woningcorporaties over de stijging van de warmtetarieven. Daarna kwam demissionair minister voor Klimaat en Energie Rob Jetten met een spoedwet om warmtenetten betaalbaar te houden.

Overigens bleek onlangs uit TNO-onderzoek dat de Nederlandse warmtetarieven in 2023 twee tot drie keer hoger lagen dan in andere Europese landen. Ook stegen de tarieven tussen 2019 en 2023 veel harder. Zo stegen de warmteprijzen in Zweden met 11 procent en in Nederland met 62 procent in deze periode.

Overheidsvertrouwen blijkt geen graadmeter, maar wat wel?
Uit het TNO-onderzoek naar warmtenetacceptatie blijkt echter dat er veel meer factoren zijn die hieraan bijdragen. Natuurlijk speelt prijs een rol, maar het is ook erg belangrijk om breder met bewoners in gesprek te gaan. Informatie over de mogelijkheden en gevolgen van een warmtenet wordt namelijk het vaakst genoemd als doorslaggevende acceptatiefactor.

Tegelijk leidt de bekendheid van de respondenten niet direct tot meer bereidheid om mee te betalen aan een warmtenet. De TNO-onderzoekers bevelen daarom aan om bewoners actief bij het proces te betrekken als ergens een warmtenet komt en eerlijk en duidelijk te communiceren over de plannen van de gemeente over zaken als de locatie van het warmtenet en wat een aansluiting op het warmtenet voor mogelijke gevolgen heeft voor de woning.

De respondenten bleken overwegend positief tegenover de komst van een warmtenet in hun gemeente te staan. Tegelijk is het vertrouwen in de landelijke overheid geen voorspeller voor de bereidheid om mee te betalen en is het daarom belangrijk om in de vertrouwensrelatie tussen de bewoner, de gemeente en energie- en warmteleveranciers te investeren. Inzicht in de daadwerkelijke kosten leidt tot een stijging in de hoogte van het bedrag dat de respondenten willen bijdragen.

Ten slotte blijkt de bron van het warmtenet een van de meest doorslaggevende factoren voor respondenten om mee te betalen aan een warmtenet. Zij vinden het erg belangrijk dat het warmtenet zelf ook een duurzame bron heeft.