Wie de warmtetransitie nou precies moet realiseren is nog wel eens onderwerp van gesprek. Er wordt vaak naar het Rijk en de gemeenten gekeken, maar in Soest namen de burgers het heft zelf in handen. In de wijk Overhees is een warmtewisselaar geplaatst in het aanliggende water. Deze gaat drie huizen verwarmen. De plaatsing van de wisselaar werd groots gevierd. Uiteindelijk moet een groot deel van de wijk op het warmtenet worden aangesloten.

Het is een drukte van jewelste in de achtertuin van een van de deelnemende bewoners aan de warmtewisselaar in Soest. De verzamelde pers kijkt toe hoe het massale bouwwerk met vereende krachten in de vijver wordt geplaatst. Vier mannen, met een waterdicht pak aan, stappen langzaam het water in en pakken de wisselaar vast. Ze tillen hem op en laten hem langzaam de vijver in glijden. Vanaf de kant klinkt luid applaus.

Het is de voltooiing van een project dat drie jaar geleden startte. “We zijn toen begonnen met het verduurzamen van de kinderboerderij, ik woon daar vlakbij”, vertelt Fried Broekhof. Hij is vrijwilliger van Soester Energiecoöperatie,die de inwoners zelf gestart zijn. “We kunnen de kinderboerderij 350 dagen per jaar duurzaam verwarmen. Toen zijn we verder gaan denken hoe we dat ook met de rest van Soest kunnen doen.”

Hoe werkt het net dat in de vijver ligt precies? “Het is een zeer lagetemperatuur warmtenet”, legt Broekhof uit. “De wisselaar haalt het water uit de vijver, dat is tussen 10 en 15 graden Celsius. In de woningen wordt het water door een water-water-warmtepomp opgewarmd naar temperaturen van maximaal 60 graden Celsius. In de winter haal je het koude water ook uit de vijver. De koeling zorgt ervoor dat het systeem nog beter gaat functioneren. Dit is een win-win-win situatie.”

Leidingen de grond in schieten
De warmtepompen in de drie woningen zijn geleverd door de Warmtegemeenschap en verder wordt er coöperatief of ingekochte stroom gebruikt. De warmtepompen draaien wanneer de stroom het goedkoopst is. Broekhof noemt nog een ander voordeel rond de buizen die het water naar de woning vervoeren.

“We gebruiken dunne leidingen, dus het graafwerk is vele malen goedkoper. Daarnaast hebben we nog een oplossing bedacht die goedkoper en duurzamer is. We hoeven niet te graven voor de buizen, maar we kunnen die met een speciale boor de grond in schieten. Dat zorgt ervoor dat we ondergronds lusjes kunnen maken, zo kan je meerdere huizen samen op verschillende warmtewisselaars aan elkaar koppelen.”

De eerste drie voorbeeldwoningen zijn nu op de wisselaar aangesloten. Volgend jaar gaat dan de opschaling beginnen en is het de bedoeling dat er vanaf 2027 300 tot 400 woningen per jaar aangesloten zullen worden. In 2029, met uitloop naar 2030 moeten er uiteindelijk 1100 woningen op het warmtenet van Hees aangesloten zijn. Dat is ongeveer de helft van de wijk. Het warmtenet bestaat uit meerdere wisselaars, die allemaal met elkaar verbonden zijn.

Uit de rest van Soest komen laaiend enthousiaste reacties volgens Broekhof. “Enige tijd terug hadden we een bijeenkomst”, zegt hij. “We dachten toen dat er een paar mensen zouden komen maar de zaal zat helemaal vol. De meesten staan te trappelen om mee te doen. Bij het begin van dit project was dat ook al zo. Maar toen moesten we aan mensen vertellen dat het nog wel een paar jaar ging duren en daar waren ze dan heel teleurgesteld over.”

Niet afhankelijk van Russisch gas
Danielle Bersma is een van de drie bewoners wiens huis op de wisselaar is aangesloten. Waarom heeft ze deze overstap gemaakt? “Ik vind het gewoon gaaf dat je warmte uit je eigen sloot kan halen en niet afhankelijk bent van Russisch gas. En we moeten toch allemaal over naar een laag warmtesysteem. Dan is een water-water warmtepomp veel efficiënter dan een luchtwarmtepomp.”

“En het wordt gewoon allemaal voor je gedaan. Soester Energie regelt alle vergunningen en doet alles om dit project voor elkaar te krijgen. Ondertussen weet ik meer van warmtepompen dan voor ik hier aan mee ging doen. Maar tegelijkertijd weet ik nog steeds niet hoe een koelkast werkt. Want dat zegt men dan, het heeft de omgekeerde werking van een koelkast.”

De installatie werd meerdere keren uitgesteld omdat de benodigde vergunningen van de gemeente op zicht lieten wachten. Was het gedurende het proces moeilijk om optimistisch te blijven? “Dat het systeem werkt is overduidelijk, maar het was wel de vraag of het allemaal zou lukken op het juridische vlak”, zegt Bersma. “Maar Jessica Doorn, de projectleider van Warm door Water, een initiatief van de Natuur en Milieufederaties, bleef altijd heel enthousiast en wij zijn daarin meegegaan. We hebben haar vertrouwd en het is goed gekomen.”

Bersma is er zeker van dat de wisselaar zijn werking zal bewijzen. “Maar we zijn wel afhankelijk van het grotere project, waarbij de rest van de wijk aangesloten wordt Dit is een tijdelijke opstelling, dus je kan hier niet 20 jaar mee doorgaan. Maar nu gaan we dit vieren.”