Nederland heeft te maken met een snelle stijging van de productiecapaciteit van hernieuwbare energie aan de ene kant, en aan de andere kant een elektriciteitsnet die dit niet kan bijbenen. Het belang van efficiënte energieopslag neemt daarom steeds meer toe. In een recent webinar van Voortgangsoverleg Klimaatakkoord onder leiding van voorzitter Ed Nijpels gingen René Geerts (HoCoSto), Robert Jan van Egmond (TKI Urban Energy) en Martijn van Aarssen (IF Technology) in op de mogelijkheden en knelpunten van warmteopslag.

Innovaties op het gebied van warmteopslag zijn er genoeg in Nederland. Maar ze lopen tegen verouderde regels aan, merkt Van Egmond. “We zitten nog in het ‘oude denken’ vastgeroest.” Als programmamanager duurzame warmte en koude werkt hij aan technische hobbels, maar de echte obstakels liggen volgens hem bij de wet- en regelgeving.

“Dat is jammer, want warmteopslag kan een grote rol spelen in de energietransitie. Te veel opgewekte elektriciteit kun je ook relatief gemakkelijk opslaan in de vorm van warmte. Die warmte kan dan vervolgens niet weer terug worden omgezet naar elektriciteit, maar kan wel een enorme demping opleveren op het energienet. Daar profiteert het elektriciteitsdeel uiteindelijk ook van.”

Lees ook: ‘Noodzaak energieopslag groter dan ooit’

TKI Urban Energy zal dit jaar nog met een studie beginnen waarin het de warmteopslag “helder gaat maken in elektrische termen, zodat de elektrische partijen ook veel beter gaan begrijpen wat warmte kan betekenen”, zo legt hij uit.

Vergunningen en wet- en regelgeving moeten duidelijker en sneller
HoCoSto (Hot Cold Storage) heeft een systeem ontwikkeld waarbij de warmte van zonnecollectoren, aangevuld met restwarmte, in een waterbuffer langdurig wordt opgeslagen. De warmte kan ‘s winters worden gebruikt. Voor een dergelijk systeem gebouwd kan worden moet Geerts echter met de bureaucratie in gesprek.

“Dan zitten de ambtenaren te discussiëren of het gaat om een gebouwgebonden systeem of een gebiedsgebonden systeem. Voor allebei gelden aparte regels. De energie wordt op de gebouwen opgewekt, maar in het gebied – een waterbuffer onder het maaiveld – opgeslagen.” Eén loket waar alles centraal wordt geregeld zou volgens hem al enorm helpen.

Van Aarssen, adviseur bij ingenieursbureau IF Technology, loopt juist weer tegen een gebrek aan regels aan. Hij is betrokken bij een pilot met hogetemperatuuropslag van de Energie Combinatie Wieringermeer. Een initiatief van de lokale glastuinbouw.

De diepe ondergrond wordt daar gebruikt voor warmtewinning én -opslag. Het zomerse warmteoverschot wordt op grote diepte weer teruggepompt in de waterlaag. In de winter wordt die benut.

“Deze techniek zou je ook heel goed voor woonwijken kunnen gebruiken. Als je ze koppelt aan warmtenetten”, stelt Van Aarssen. Maar daarvoor is een ‘generiek regelgevend kader’ nodig. Zonder houden investeerders zich op de vlakte. De deelnemers zijn het er daarom over eens dat de vergunningen en wet- en regelgeving duidelijker en sneller moet.

‘Warmteopslag van cruciaal belang voor de warmtetransitie’
Een belangrijk aspect bij versnelde juridische procedures is dat dit niet ten koste mag gaan van de mogelijkheden van burgers om bezwaar te maken of inspraak te geven. Zowel voor de democratische integriteit als voor het draagvlak.

Uit het introductiedossier van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat blijkt namelijk dat de topambtenaren verwachten dat het maatschappelijk draagvlaak bij het gebruik van de ondergrond voor energieopslag “een issue” wordt.

Hoewel het ministerie zich vooral zorgen lijkt te maken om het draagvlak rondom energieopslag in zoutcavernes en lege gasvelden, is het niet ondenkbaar dat ook warmteopslag op maatschappelijke tegenstand kan rekenen.

Lees ook: Welke opslagmogelijkheden biedt de ondergrond voor groene waterstof?

Staatstoezicht op de Mijnen concludeerde vorig jaar weliswaar dat geothermie “veilig moet en kan”. Toch waarschuwde Jelle Hannema, directeur van drinkwaterleverancier Vitens, dat politici te gefocust zijn op de energietransitie en daarom andere zorgen over het hoofd zien.

Een breed scala aan initiatieven en voorzieningen vecht om ruimte in de ondergrond en warmteopslag is daar één van. “Effectieve communicatie om publiek en politiek draagvlak te creëren en vergroten” is daarom volgens het ministerie van Economische Zaken en Klimaat van groot belang voor het toepassen van warmteopslag in de ondergrond.

Lees ook: ‘Warmteopslag is cruciaal voor het laten slagen van de warmtetransitie’

Ook voor de energietransitie is het belangrijk dat het draagvlak op de lange termijn blijft bestaan, want zo stelde Janine Verweij, directeur van Geothermie Nederland: “Ondergrondse warmteopslag zal van cruciaal belang worden in de warmtetransitie.”