Het gebruik van aardwarmte als energiebron heeft de afgelopen weken tot veel discussie geleid. Het Nederlandse waterleidingbedrijf Vitens heeft zich hier nu ook in gemengd met een uitgebreid statement van Peter Salverda, de Strategisch Omgevingsmanager. “We staan volledig achter rol voor bodemenergiesystemen in de energietransitie, maar willen ook vroegtijdig worden meegenomen, bijvoorbeeld in de Regionale Energie Strategieën.”

Geothermie is thermische energie – warmte – dat uit de diepe ondergrond vanaf 500 meter wordt onttrokken. Hoe dieper de boring, hoe hoger de temperatuur: per kilometer stijgt de temperatuur met 30 graden in Nederland. Voor het volledige overzicht heeft Dutch New Energy Research in samenwerking met Stichting Warmtenetwerk een handige infographic gemaakt.

Om de warmte te bereiken worden een productieput en injectieput geboord. Warm water wordt uit een watervoerende laag via de productieput opgepompt. Nadat de warmte aan een warmtewisselaar is afgegeven, wordt het afgekoelde water via de injectieput teruggepompt naar dezelfde aardlaag op 1,5 tot 2 kilometer afstand zodat de warmwaterbron niet afkoelt.

Grondwaterbescherming
Om het drinkwater beter te beschermen moet de Nederlandse overheid meer actie ondernemen, zo concludeerde de Algemene Rekenkamer onlangs in een rapport. Energiewinning uit aardwarmte neemt toe in populariteit en omdat de Nederlandse zoetwatervoorraden in de bodem zitten, lopen deze ook meer risico om vervuild te raken door boringen naar aardwarmte.

Aardwarmtebuizen zijn volgens de Algemene Rekenkamer gevoelig voor roest en kunnen daardoor gaan lekken. Het zoute water – waaraan ook chemicaliën zijn toegevoegd – mengt zich vervolgens met schoon drinkwater. Het toezicht zou onvoldoende zijn: "De meetnetten van toezichthoudende instanties zijn niet fijnmazig genoeg om grondwatervervuilingen bij een geothermieput te registreren."

RES-koploper Flevoland heeft daarom al een gedeeltelijke beperking ingesteld ‘voor het gebruik van warmte- en koudeopslagsystemen en geothermie’. Flevoland-gedeputeerde Jop Fackeldey noemde dit onlangs nodig om het drinkwater te beschermen: “Het wordt beschermd door een natuurlijke kleilaag. Als je daarin gaat boren kan die beschermlaag kapot gaan en het drinkwater vervuild raken.”

Verspreiding verontreiniging
Vitens voorziet 5,6 miljoen zakelijke en particuliere klanten van kraanwater via zijn 49.000 kilometer lange distributienetwerk en 96 productielocaties. “Ondanks het duurzame karakter van geothermie en wko-installaties kleven er ook risico’s aan”, ziet Salverda.

“Bij het aanleggen van een wko- of geothermiesysteem moet door kleilagen worden geboord die onze bronnen beschermen. Daardoor kunnen verontreinigingen zich verspreiden naar onze grondwatervoorraden. Daarnaast maken we ons zorgen om integriteit van verlate geothermieputten, met name door corrosie van putten kan lekkage ontstaan.”

De meeste bodemenergiesystemen bevinden zich rond stedelijk gebied waar de warmte ook direct wordt gebruikt. Salverda: “Verontreinigingen kan zich via watervoerende lagen wel verspreiden richting onze grondwaterbeschermingsgebieden.”

Beter toezicht
Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) en Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) zijn de belangrijkste partijen voor de ontwikkeling van geothermie. EZK is vergunningverlener en SodM heeft een adviserende en toezichthoudende rol.

“Waar boren is toegestaan, moeten boorbedrijven een grondig plan van aanpak laten zien”, zegt Robert Mout, sectorleider geothermie bij SodM. “SodM pleit voor een aantal verbeteringen bij de uitvoering van geothermie, zoals een professionelere branche, meer mijnbouwkundige kennis en kwalitatief betere putten.”

Vanwege de risico’s zijn bodemenergiesystemen momenteel via provinciale verordeningen uitgesloten in grondwaterbeschermingsgebieden. Salverda. “We weten bijvoorbeeld nog niet goed wat de lange termijneffecten van geothermieputten zijn. Bovendien is er nog geen goed overzicht van de huidige wko-systemen, daarvoor zou een centrale registratie moeten komen.”

Energiedebat
Salverda benadrukt dat Vitens zeker geen tegenstander is van alle energieontwikkelingen. “We staan volledig achter de duurzame ambities van het Klimaatakkoord en zien een rol voor bodemenergiesystemen in de energietransitie.”

Het bedrijf wil vooral actief meepraten over de uitvoering. “We zoeken actief de dialoog met gemeenten en provincies, bijvoorbeeld in de Regionale Energie Strategieën. We moeten ons actief in het energiedebat blijven mengen, zodat water ook bij de energiemensen top of mind. We willen vroegtijdig worden meegenomen in de planfase, vergunningverlening en de uitvoer.”