De tweede bron: klein denken om groot te verduurzamen

10.12.2025 Jeroen Prinsen Business development manager bij HR energy

Iedereen heeft het erover: dé oplossing tegen netcongestie. Maar wie je het ook vraagt, niemand weet precies of en waar er sprake is van mogelijke netcongestie. En dat is precies het probleem. Terwijl de noodzaak om te verduurzamen alleen maar toeneemt, blijft de praktijk hangen in rapporten, definities, protocollen, handreikingen en vooral onzekerheid.

De particuliere eigenaar weet al helemaal niet waar hij aan toe is. Immers op adresniveau kan je nergens opzoeken wat wel en niet kan. Nieuwbouwprojecten worden soms noodgedwongen uitgesteld of zelfs stilgelegd—tenzij er toevallig een uitzondering, maatwerkregel of nieuw protocol in aantocht is. Door vroegtijdige samenwerking tussen projectontwikkelaar, bouwer, gemeentes en netbeheerders is weliswaar soms meer mogelijk, maar vergt intensief overleg om tot passende oplossingen te komen.  In de bestaande bouw wordt vooral gekeken naar handreikingen en zorgt onduidelijkheid voor vertraging. En ondertussen blijven dezelfde vragen terugkomen: Kan ik mijn aansluiting verzwaren? Moet ik wachten op het wijknet, of juist niet?

Wie de energietransitie wil versnellen, moet beginnen bij de bron. Letterlijk.

Bestaande individuele warmtepompen maken gebruik van één bron (bodem, buitenlucht, PVT, ventilatielucht)  terwijl daar juist de bottleneck zit bij de piekbelasting in (zeer) koude periodes. Het vergroten of slim aanvullen van de bron heeft een enorm positief effect: het stabiliseert de installatie, voorkomt koude verrassingen in de winter en overbrugt moeiteloos de komende jaren waarin regelgeving, infrastructuur en wijknetten zich nog moeten uitkristalliseren.

De logica is simpel: pas water-water warmtepompen toe met PVT als flexibele hoofdbron. Via PVT retrofit kunnen bovendien ook onder de 2,3 miljoen woningen die al PV panelen hebben thermische wisselaars worden toegevoegd.  Voor woningen die vrij staan en grondruimte genoeg hebben voegen we een tweede, compacte en betaalbare bron toe waar dat nodig is. Denk aan een regenbufferton, een kleine horizontale of verticale bodemwisselaar, een energieschutting, of een bescheiden horizontale wisselaar in de tuin. Elk met z’n eigen kenmerken, maar altijd synergetisch met PVT. Het mooiste? PVT kan die bron ook actief regenereren.

Combineer dat met intelligente zoneregeling, een slim EMS en eventueel een batterij, en plots ontstaat een systeem dat nauwelijks afhankelijk is van piekvermogens. Netcongestie? Alleen zeer uitzonderlijke pieken hoeven nog te worden opgevangen.

Voor een projectmatige aanpak in straten, buurten en wijken kunnen er ZLT-netten worden aangelegd. Omdat er maar 10 à 15 graden nodig is kunnen die voor een relatief lage investering worden uitgevoerd. De bron kan afhankelijk van de locatie bestaan uit restwarmte uit supermarkt, aquathermie, of een buurt of wijk WKO. We zien in rekenvoorbeelden die HR energy voor diverse warmte coöperaties heeft gemaakt dat het verschil gigantisch kan zijn. Een wijk uit de jaren ’70 met 100 woningen heeft — afhankelijk van de isolatiegraad en aanvoertemperatuur — een elektrisch piekvermogen tussen de 145 en 464 kW nodig en totaal 1120 MWh. thermisch vermogen. Maar voeg je PV-T toe met een slimme hybride omschakeling bij een COP van 2,7 naar een 2e bron, dan heb je slechts een fractie van de brongrootte, en dus ook van de investeringskosten nodig. In plaats van 1800 draaiuren op een net heb je slechts 54 uur per jaar ‘bijstook’ uit de 2e bron nodig.

Tot nu toe heb ik vele, op zich zeer sympathieke, lokale warmteprojecten zien langskomen die deels zijn stukgelopen op te grote ambitie, complexe niet te realiseren aansluitsets en subsidie verslindende consultancy rapporten.

Kan het anders? Ja, en dat vraagt om slimmer dimensioneren en durven kiezen voor eenvoud. Kleine ZLT bronnen, eenvoudige passieve aansluitsets, minder verliezen, direct starten per woning, en later opschalen naar een wijknet zonder risico. Mini-netten, modulair opgebouwd, waar bewoners stap voor stap mee kunnen groeien.

De energietransitie hoeft geen alles-of-niets gok te zijn. Met een tweede bron wordt het een beheersbare, betaalbare en vooral betrouwbare route vooruit. PVT-hybride met tweede bron: klein gedacht, groot effect!