De TVVL Techniekdag, die elk jaar plaatsvindt, bood ruimte voor technici om nieuwe inzichten op te doen en informatie uit te wisselen met professionals uit de sector. Op het evenement vonden meerdere lezingen plaats en plenaire activiteiten. Ook werden er updates gegeven over ontwikkelingen rond energieflexibiliteit en circulaire installaties, waar veel onderzoek en praktijkexperimenten in zijn gedaan.

Voor een goed gevulde zaal van een paar honderd mensen trapt Rob Adams de dag af als keynote-spreker. Adams is oprichter van het bedrijf Six Fingers en expert op het gebied van vernieuwing. Hij gaf de technici in de zaal tips in hun aanpak aangaande de energietransitie.

“Dit symbool past goed bij hoe we tegenwoordig zaken aanpakken”, zegt Adams, terwijl hij op het scherm een soort hoofdletter J toont, die wat gekanteld staat. “De lijn gaat eerst naar beneden, dat wil zeggen dat we eerst gaan investeren. Daarna gaat de lijn omhoog, dat betekent dat we dan een groeispurt met resultaten krijgen. Maar ik merk bij bedrijven dat ze in dit proces vergeten om vragen te stellen.”

“Rond deze tijd van het jaar maken veel bedrijven hun jaarplannen. Ik zie daar zelden vragen in terugkomen. Men is alleen maar met antwoorden bezig. En op die manier ga je op een gegeven moment vergeten wat de vraag was. Het is voor jullie goed en interessant om daarover na te denken.”

Adams stipte het tekort aan personeel ook aan. “Steeds minder jongeren melden zich aan bij techniekopleidingen en degenen die werkzaam zijn als installateur of monteur botsen wel eens met oudere generaties. Ik wil iedereen daarin twee lessen meegeven. Je moet als bedrijf kunnen aanpassen aan hoe de omgeving verandert. Jongeren, van Gen Z, kunnen daar hele goede ideeën over hebben. En omarm diversiteit. Je moet nieuwe en jonge mensen binnenbrengen want je komt niet vooruit als je telkens maar met hetzelfde groepje mensen aan tafel zit.”

Gebouwen als batterij met thermische massa
De kennisboxen, die daarop volgden, werden goed bezocht. Vooral bij de box voor klimaattechnieken was het druk. Michiel van Bruggen, eigenaar van De Energiemanager, gaf een lezing over energieflexibiliteit bij gebouwen en besprak de resultaten van twee praktijkvoorbeelden die deze zomer zijn gedaan.

“Energieflexibiliteit komt neer op het vermogen van een gebouw om het energieverbruik aan te passen aan de vraag en aanbod van de energie op het net”, legt Van Bruggen uit. “Een energieflexibel gebouw is eigenlijke en soort batterij met thermische massa, die bijvoorbeeld kan reageren op de beschikbaarheid van zonne- en windenergie. Energieflexibiliteit is nodig omdat we met een acuut netcongestieprobleem te maken hebben, het afnamepatroon van gebouwen vaak niet bij het aanbod past en omdat duurzame energie beter en sneller kan reageren op de vraag.”

Maar of energieflexibiliteit nou echt goed werkt in de praktijk is nog geen goed antwoord. Van Bruggen heeft met collega’s deze zomer geëxperimenteerd in Lelystad, in het gebouw van Klimaattechniek. Ook bij het gebouw van Veolia werd getest. De onderzoekers bedachten willekeurige signalen, zoals het uitzetten van de koelinstallatie, om te kijken hoe het gebouw erop zou reageren. Het onderzoek werd bij een buitentemperatuur van minimaal 24 graden uitgevoerd.

“Na het experiment konden we de conclusie trekken dat flexibiliteit mogelijk is, maar niet altijd is toe te passen”, zegt Van Bruggen. “Toen we de koelinstallatie uitzetten werd het na drie uur zo warm in het gebouw dat deze weer aan moest. We wilden ook kijken of we de piekproductie van een gebouw tussen 11:00 en 15:00 konden laten plaatsvinden. Ook dat lukte niet, want de koeling moest de hele dag aan staan. Van minder comfort was bij de werknemers in de gebouwen geen sprake.”

Ondanks de redelijk positieve uitkomsten benadrukt Van Bruggen dat er nog veel moet worden onderzocht voordat energieflexibiliteit in gebouwen echt een succes kan worden genoemd.

Circulaire installaties
Bij de box over circulaire installaties gaf Nordin Oudshoorn, adviseur bij Merosch, een lezing over het Programma van Eisen Circulaire installaties (PvE). In samenwerking met TVVL en verschillende partijen in de installatiebranche heeft adviesbureau Merosch een PvE voor de utiliteitsbouw opgesteld.

“De installatiesector is complex en kan best wat meer circulair worden ingevuld”, zegt Oudshoorn. “Maar we willen niet op duidelijkheid van de Milieuprestatie Gebouwen (MPG) wachten, want dat kan zo vijf tot tien jaar duren. Dus hebben we het zelf opgesteld. Ons doel met het programma is om een zo concreet mogelijk pakket aan circulaire eisen voor de sector op te stellen.”

“Om dit voor iedereen toepasbaar te maken hebben we gekozen voor een herkenbare opzet en structuur met verschillende klassen. Klasse C is de circulaire ondergrens. Klasse B gaat een stapje verder en is voor projecten die het nog wat beter willen doen op het gebied van circulaire installaties. Klasse A is voor als je veel ambitie hebt op het gebied van circulaire installaties.”

“We willen de volgende versie van de PvE medio volgend jaar klaar hebben”, besluit Oudshoorn. “Maar we hebben nog niet op alle vragen antwoorden. Dus daarom roepen we iedereen die ideeën heeft op zich bij ons te melden.”