Uit een recente maatschappelijke kosten- en batenanalyse (mkba) van Bodemenergie Nederland en CE Delft blijkt het resultaat voor bodemenergie in de meeste gevallen het meest positief. Met het onderzoek willen de onderzoekers handvaten bieden aan beleidsmaker in een keuze voor een bepaalde warmteoplossing.

Bodemenergie Nederland vroeg CE Delft om de voor- en nadelen van bodemenergie op een rijtje te zetten, en te vergelijken met andere warmte- en koudetechnieken. In de vergelijkingen wordt er gekeken naar verschillende gebouwtypen: kantoren, verzorgingstehuizen, appartementencomplexen en individuele woningen, binnen deze type werd er onderscheid gemaakt tussen nieuwbouw en bestaande bouw.

Een weloverwogen keuze voor een bepaalde warmteoplossing is van groot belang voor beleidsmakers om de energietransitie in de gebouwde omgeving efficiënt uit te voeren. Volgens Bodemenergie Nederland ligt in de praktijk echter nog vaak de nadruk op potentiële bodemrisico’s. Om dit te voorkomen schetst de kosten-batenanalyse een perspectief voor de toepassing van open en gesloten bodemenergie (OBES en GBES).

Bodemenergie
CE Delft omschrijft bodemenergie als “een duurzame energiebron, waarbij de warmte en koude in de ondergrond wordt gebruikt voor de verwarming en koeling van gebouwen, met een toepassing van maximaal 500 meter diepte.” Bodemenergie zorgt voor energiebesparing en verminderd de CO2-uitstoot, maar de investeringskosten zijn hoog en er heersen vaak zorgen over de effecten op de bodem. 

Om te kijken of de investeringskosten het waard zijn werd er in de MKBA gekeken of bodemenergie kan worden toegepast in de verschillende casussen. Op de plekken waar bodemenergie kan worden toegepast is er geen of een klein risico, bij grotere risico’s concludeert CE Delft dat bodemenergie niet kan worden toegepast.

Bodemenergie wordt in het onderzoek vergeleken met het beste duurzame alternatief: in de bestaande bouw was dit de hybride warmtepomp en in de nieuwbouw werd er voor alle casussen uitgegaan van en lucht-water-warmtepomp.

Parameters
Voor het onderzoek is gekeken naar verschillende parameters die de effecten van bodemenergie in kaart brengen. Ten eerste zijn de financiële effecten zoals investeringskosten, onderhoud en energieverbruik in acht genomen. Daarnaast werd er gekeken naar CO2-besparing en de risico’s voor de omgeving zoals lekkage van koelmiddelen en de impact op het elektriciteitsnet.

Ook werd er gekeken naar geluidshinder, hitte-eilandeffecten en effecten op de bodem, alleen konden deze parameters niet gekwantificeerd worden. Daarnaast verschillen deze risico’s sterk per locatie. Voor de kwantificatie van deze factoren is er nog verder onderzoek nodig stelt CE Delft.

Resultaten
Uit het onderzoek is gebleken dat in alle vier de casussen van de bestaande bouw en in drie van de vier casussen van nieuwbouw bodemenergie het meest positieve mkba-saldo heeft, wat wil zeggen dat de maatschappelijke baten hier hoger liggen dan bij het beste alternatief.

Voor de nieuwbouwwoning is een lucht-water-warmtepomp een beter alternatief omdat het energieverbruik in dit woningtype lager ligt, en de investeringskosten dus over een langere termijn worden terugverdiend.

Bodemeffecten
De risico’s voor de bodem door de toepassing van bodemenergie zijn in dit onderzoek kwalitatief benaderd. CE Delft meldt dat “het onwaarschijnlijk is dat wanneer de aanleg van GBES bij een appartementencomplex of woning volgens de richtlijnen verloopt, mogelijke schade door lekkage van circulatievloeistof de GBES negatief zal beïnvloeden”, maar wanneer de grootte van de GBES toeneemt, zoals bij woonwijken, neemt de kans op lekkage ook toe.

Over andere bodemeffecten is er nog weinig informatie beschikbaar melden de onderzoekers. “In theorie zijn er risico’s die effect hebben op de waterkwaliteit van grondwater en oppervlaktewater, maar er zijn er nog geen studies die een overzicht geven van bekende gevallen van de andere bodemeffecten met nadelige gevolgen, zoals verontreinigingen of vermenging van grondwater.”

De onderzoekers benadrukken in hun aanbeveling dat er rekening moet worden gehouden met de lokale omstandigheden bij de aanleg van een bodemenergiesysteem. Maar gebaseerd op dit onderzoek stellen ze dat de mogelijke risico’s niet opwegen tegen baten voor de Nederlandse samenleving, met de kanttekening dat verdere monitoring meer inzicht moet geven op potentiële schade.

Op 20 november is er een kennisbijeenkomst waar Fenneke van de Poll van CE Delft de uitkomsten verder toelicht.