Meer steenkool of Gronings aardgas? Bespaar eerst 5 miljard kuub aardgas

07.06.2022 Jan de Wit

Meer steenkool of Gronings aardgas? Bespaar eerst 5 miljard kuub aardgas

GasTerra ontvangt geen Russisch aardgas meer, waardoor er 2 miljard kubieke meter aardgas minder Nederland binnenkomt. Volgens Rob Jetten, minister voor Klimaat en Energie, zal dit geen gevolgen hebben “voor de fysieke levering van gas aan Nederlandse huishoudens” of “aan het Nederlandse bedrijfsleven”. Verschillende energie-experts zetten daar hun vraagtekens bij en pleiten voor meer steenkool of Gronings aardgas. Maar waarom niet gewoon beginnen met het energiebesparingsplan van de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE)?

Na Polen, Bulgarije en Finland werd Nederland het vierde land dat door Rusland werd afgesloten van gasleveringen. GasTerra maakte bekend dat het niet in zal gaan op de Russische roebeleis, waarna Gazprom de levering van aardgas staakte.

Lees ook: Leveringsstop Russisch aardgas, geen fysieke gevolgen voor Nederland zegt Jetten

GasTerra ging niet op de roebeleis in omdat dit een risico is “schending van de door de EU opgestelde sancties, maar ook omdat er te veel financiële en operationele risico’s kleven aan de vereiste betalingsroute”. Door de leveringsstop zal Gazprom 2 miljard kubieke meter gecontracteerd aardgas niet leveren. GasTerra zegt hierop te hebben geanticipeerd door elders gas in te kopen.

Minister Jetten zegt begrip te hebben voor het besluit van GasTerra en “geen gevolgen voor de fysieke levering van gas aan Nederlandse huishoudens” of “aan het Nederlandse bedrijfsleven” te verwachten. Tegelijk erkende hij tegenover de NOS dat het vullen van de gasvoorraden moeilijker zou worden.

Hoe meer steenkool hoe meer CO2-uitstoot
Een grote groep van energie-experts kwamen in NRC echter met brede kritiek op het huidige gasbeleid. Het zou te reactionair zijn en er zouden naar alternatieve opties moeten worden gekeken dan alleen meer aardgas uit andere landen.

“Weliswaar komt de fysieke levering nog niet in gevaar, maar deze actie van Rusland laat wel zien waartoe ze in staat zijn”, stelde Yorick Cramer, sectormanager industrie bij de Rabobank Groep. “Als landen als Duitsland of Italië worden afgesloten, dan zijn tekorten niet ondenkbaar. Daarnaast speelt niet alleen fysieke levering een rol, maar ook prijs. Dat hogere energieprijzen tot problemen kunnen leiden in onze samenleving is nu al duidelijk.”

Een van de opties is om meer steenkool in te zetten om energie op te wekken. Tegen Nieuwsuur zei minister Jetten hiernaar te kijken, maar ook niet te aarzelen “om dan ook versneld klimaatmaatregelen in te zetten”. Meer “subsidiëren, normeren en meer beprijzen” noemde hij als middelen.

Dan zal er wel iets moeten veranderen, aangezien kolencentrales niet meer dan 35 procent van hun capaciteit mogen gebruiken om de CO2-uitstoot te beperken. Een deel van de coalitie en oppositie is hier niet op tegen omdat er een noodsituatie zou kunnen ontstaan. Dit zou echter meer CO2-uitstoot betekenen voor Nederland.

Mijnraad wil dat de gasproductie wordt verhoogd
Een ander genoemd alternatief is het verhogen van de gasproductie uit het Groningerveld. Ook al verzekerde Stef Blok, toenmalig minister van Economische Zaken en Klimaat, vorig jaar dat er geen extra aardgas zou worden gewonnen in Groningen.

De provincie Groningen, verschillende gemeenten en de besturen van de Veiligheidsregio en de waterschappen in Groningen vroegen onlangs extra garanties van Hans Vijlbrief, staatssecretaris van Mijnbouw. “We willen het niet”, zei premier Mark Rutte tegen Nu.nl en Jetten noemde het bij de NOS de "aller-allerlaatste optie".

De Mijnraad adviseert het kabinet echter om Groningen voor te bereiden op heropening, zo meldt De Telegraaf. Hiermee moeten gasbergingen met spoed tot 100 procent worden gevuld, in plaats van de verplichte minimale hoeveelheid van 80 procent.

“De leveringszekerheid van gas staat stevig onder druk en is in een aantal toekomstscenario’s niet gegarandeerd. Nadenken over en het voorbereiden van overheidsingrijpen is daarom gerechtvaardigd. Afgezet tegen de kosten van de mogelijke maatschappelijke ontwrichting – zeker die in de meer extreme scenario’s – denkt de Mijnraad dat deze kosten de moeite waard zijn”, aldus Staf Depla, voorzitter van de Mijnraad, in De Telegraaf.

Begin met besparen in plaats van vervangen
Meer steenkool of meer gaswinning uit het Groningerveld, het lijkt vooral een keuze tussen twee kwaden. Is er dan helemaal geen alternatief? “Sowieso snel en veel besparen en vervangen door duurzame bronnen”, zegt NVDE-voorzitter Olof van der Gaag. Ook Cramer hoopt dat het kabinet begint bij “projecten en regelgeving die leiden tot energiebesparing”.

Na de Russische invasie in Oekraïne berekende de NVDE al dat Nederland binnen een jaar bijna vijf miljard kubieke meter aardgas kan besparen. Binnen vier jaar kan er zelfs mogelijk 10 miljard kuub aardgas worden bespaard.

Lees ook: NVDE: ‘Nederland kan binnen een jaar bijna vijf miljard kuub aardgas besparen’

“Het bestaande klimaatbeleid werkt al sterk de goede kant op, vaak gaat het om versnelling daarvan. Het klimaatbeleid stuurt op het verminderen van CO2-uitstoot, deze notitie gaat over het verminderen van het Nederlandse gasverbruik. Er is veel synergie tussen beide maar ze zijn niet hetzelfde”, schrijft de NVDE in een toelichting.

In de industrie en het bedrijfsleven kan er binnen een jaar 2,9 miljard kuub aardgas worden bespaard met zes relatief eenvoudige maatregelen. Meer thermische isolatie, consequentere spoedcontroles op uitvoering Wet Milieubeheer (bestaande verplichting die beperkt wordt nageleefd) en het beter inregelen van warmte- en elektrische installaties.

Daarnaast pleit de NVDE ervoor dat bedrijven de switch naar LED-verlichting sneller gaan maken, dat alle zakelijke auto’s vanaf 2025 verplicht emissievrij zijn en een eventuele tijdelijk vraagreductie vanuit de industrie. Een reductie van 10 procent zou al goed zijn voor circa 1 miljard kuub aardgas.

Het grote voordeel van beginnen met besparen is dat er niet of nauwelijks extra kosten hoeven worden gemaakt. Energiebesparing is al een belangrijk onderdeel van het regeerakkoord, de recent geïntroduceerde beleidsprogramma’s Klimaat en Gebouwde Omgeving en de Wet Milieubeheer is zelfs al een bestaande wettelijke verplichting.

“Verduurzaming is voor de meeste gebouweigenaren een ingewikkeld en niet-alledaags onderwerp”, schreef Hugo de Jonge, minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening, aan de Tweede Kamer. Blijkbaar geldt dit ook voor het kabinet. Waarom méér fossiele energievormen gebruiken tegen extra financiële en milieukosten als Nederland het ook met minder kan en uiteindelijk zelfs moet?