Over de inzet van groene waterstof in het energiesysteem van de toekomst is het laatste woord nog niet gezegd. Vooralsnog is groene waterstof maar beperkt beschikbaar in Nederland, en daarom moeten er weloverwogen keuzes worden gemaakt over de plek waar waterstof wordt ingezet. Om dit goed te kunnen beoordelen heeft Michael Liebreich de waterstofladder bedacht.

De waterstofladder, bedacht door de Brit Michael Liebreich, schrijver over de economie van de toekomst, rangschikt categorieën waar waterstof mogelijk gebruikt kunnen worden in 2035. Toepassingen met label A zullen meer waarschijnlijk waterstof gaan gebruiken tot 2035 dan toepassingen met label G, zoals te zien in afbeelding 1. Door dit inzicht kunnen beleidsmakers, bedrijven en consumenten beter geïnformeerde keuzes maken bij het investeren in waterstoftechnologie.

De waterstofladder is gebaseerd op verschillende criteria zoals efficiëntie, kosten, veiligheid en bijkomende voordelen. Daarnaast vergelijkt het model de alternatieven voor waterstof in de beoordeling of waterstof wel of niet wordt ingezet voor een bepaald doeleinde.

De weergave is vergelijkbaar met de weergave van verschillende energielabels, van label A tot G. Label A geeft aan dat er geen alternatief is en dat waterstof dus zeer waarschijnlijk geïmplementeerd wordt, label G laat zien dat waterstof in deze categorieën niet het beste alternatief is en dat er beter kan worden gekeken naar andere CO2-neutrale energieoplossingen.  

Binnen elke trap wordt er een kleur toegewezen aan de verschillende categorieën, deze kleur geeft aan welk alternatief het beste is wanneer er géén waterstof gebruikt wordt. Zo zie je bijvoorbeeld dat in dit model voor de categorie ‘Metro Trains and Buses’ groene stroom en batterijen een beter alternatief vormen voor waterstof.

Naast de ladder vergelijkt Liebreich waterstof ook met het Zwitsers zakmes; net als het zakmes biedt waterstof overal een oplossing voor, maar is het zelden de beste optie. Dit is in lijn met de illustratie van de ladder. 

Nederlandse toepassing
Liebreich bedacht een ladder waarbij hij de toepassing van waterstof op globaal niveau beoordeelt. Natuur & Milieu heeft de waterstofladder specifiek voor Nederlandse toepassingen ingedeeld. Volgens Natuur & Milieu is het zeer wenselijk dat waterstof wordt ingezet voor de grondstof productie van kunstmest en voor industrieën die werken met proceswarmte op zeer hoge temperatuur.

In de volgende categorie die als ‘wenselijk’ wordt bestempeld valt waterstof als grondstof in plastic- en staalindustrie ter vervanging van fossiele grondstoffen. Binnen deze categorie is recycling van de grondstoffen echter ook een mogelijk alternatief.  

Volgens de ladder van Natuur & Milieu is waterstof niet wenselijk in de volgende toepassingen: lage temperatuur industrieën, verwarmen, douchen, koken en regionaal en nationaal wegvervoer zoals treinen en bussen. Hiervoor bieden elektrische verwarmingsopties en elektrisch vervoer het beste alternatief.

Update
De waterstofladder is nog niet in steen gebeiteld. Liebreich update de ladder regelmatig, en zo kan een verandering in technologie of beleid ervoor zorgen dat een toepassing ofwel hoger ofwel lager op de ladder komt te staan.

Zo is in de meest recente update (de 5.0 versie) alle vormen van vliegtuigbrandstof samengevoegd tot één categorie. De categorie is beoordeeld met label B, wat betekent dat het relatief waarschijnlijk is dat waterstof hier kan worden toegepast, ook al biedt biomassa ook een goed uitstootvrij alternatief.

Ook het degraderen van de niet-weggebonden mobiele machines naar label C van laat zien dat de waterstofladder een dynamisch instrument is. Deze categorie degradeerde door marktontwikkelingen, volgens Liebreich is zijn er “logistieke en veiligheidsproblemen rondom waterstofgebruik op afgelegen locaties”.

Politiek klimaat
In een interview met Follow The Money laat Liebreich weten dat het politieke klimaat nog wel moet veranderen voor de uitrol van waterstof. Volgens Liebreich zijn er nog te veel commerciële belangen verstrengeld in het Europese energiebeleid. Zo heeft Hydrogen Europe de waterstofstrategie voor de Europese Unie geschreven. Deze lobbygroep voor waterstof wordt gefinancierd door fossiele-energiebedrijven; volgens Liebreich moet het wel duidelijk zijn welke belangen zij behartigen.

Daarnaast wijst Liebreich erop dat waterstof een populair onderwerp is in de politiek. Politici die over waterstof praten worden volgens Liebreich als daadkrachtig gezien, maar er wordt weinig weerwoord gegeven over de nadelen van waterstof. Dat Liebreich sceptisch is over het politieke klimaat rondom waterstof, betekent echter niet dat hij vindt dat waterstof moet worden afgeschreven. Wel pleit hij voor een andere aanpak: volgens Liebreich moeten er vooral fouten gemaakt worden in een hoog tempo, zodat er snel geleerd kan worden van deze fouten.