Voor de oorlog in Oekraïne uitbrak, was Gazprom verantwoordelijk voor 35 procent van de Europese gasvraag. Sindsdien is het belang van Noorwegen als gasexporteur enorm toegenomen constateert Hans van Cleef, hoofd Energy Research & Strategy bij Publieke Zaken, in de nieuwste Marktupdate Olie & Gas. “Hoewel voor Noorwegen absoluut niet dezelfde risico’s gelden als voor Rusland, blijft het gevaarlijk om te veel afhankelijk te zijn van één leverancier.”

De marktprijzen van energie worden door vele factoren bepaald. Het aandeel hernieuwbare energie hierin wordt ook steeds dominanter. Daarnaast is toenemende beweeglijkheid van energieprijzen van invloed op investeringen in hernieuwbare energie. Warmte365 werkt daarom samen met Publieke Zaken om dit scherper te monitoren.

De prijs van een maandcontract voor aardgas kruipt momenteel richting de 35 euro per megawattuur. De prijs op de TTF-gasmarkt is de afgelopen tijd iets gestegen door geopolitieke spanningen en onderhoud aan de Noorse gasleidingen die tot productiebeperkingen hebben geleid.

Dat het om een beperkte prijsstijging gaat, ligt hoofdzakelijk aan de flinke Europese gasvoorraden. Gemiddeld ligt die in Europa op 67 procent en Nederland staat op 61 procent, maar beide situaties zijn boven het langjarig gemiddelde.

“Gezien het grote aandeel Noors gas in de Europese energievoorziening, is het niet vreemd dat de Noorse export in belangrijke mate de gasprijs op het continent bepaald. De geschiedenis leert hoe risicovol het is om in zulke mate van één leverancier afhankelijk te zijn”, stelt Van Cleef.

“Hoewel voor Noorwegen absoluut niet dezelfde risico’s gelden als voor Rusland, blijft het gevaarlijk om te veel afhankelijk te zijn van één leverancier. Dit blijkt wel uit de impact die het onderhoud aan de Noorse gasvelden en -installaties heeft op de gasprijs in Europa.” Zowel gepland als ongepland onderhoud aan de Noorse leidingen hebben tot prijsstijgingen geleid. Vorige zomer leidde de mededeling dat het onderhoud langer zou duren tot een 20 procent stijging van de TTF-gasprijs.

Ook de VS zijn een dominante leverancier
Voor de totale gasconsumptie importeert Europa zo’n 20 procent liquefied natural gas (LNG). Bijna 50 procent hiervan komt vanuit de VS. “Wat Noorwegen is voor pijpleidingengas, is de VS voor LNG. Hoewel ook Rusland en Qatar grote LNG-leveranciers zijn, is het LNG uit deze landen maar verantwoordelijk voor respectievelijk 6 en 5,3 procent van de totale Europese import. Europa is daarmee wat betreft voorzieningszekerheid in hoge mate afhankelijk van de VS”, aldus Van Cleef.

“Hoewel de VS uiteraard ook een betrouwbaardere handelspartner is dan Rusland, liggen er toch belangrijke risico’s op de loer. Vergelijkbaar met de risico’s van pijpleidingengas uit Noorwegen, geldt dat onderhoud aan Amerikaanse LNG-faciliteiten de aanvoer naar Europa kan beperken. Dit bleek dit jaar nog, toen de op één na grootste LNG export terminal van de VS (Freeport) onderhevig was aan onverwachts onderhoud.”

Daarnaast ziet Van Cleef ook politieke risico’s ontstaan in het exportbeleid van de VS. Zo heeft Donald Trump als president al regelmatig protectionistische maatregelen doorgevoerd om de Amerikaanse industrie te beschermen en heeft Joe Biden die grotendeels voortgezet en in sommige gevallen zelfs uitgebreid. “Daarbij komt dat Biden al eerder een stop heeft gezet op het afgeven van vergunningen voor nieuwe LNG exportfaciliteiten. Dit niet vanuit economisch, maar vanuit milieuperspectief.”

Meer eigen productie en langetermijncontracten voor leveringszekerheid
PVV, VVD, NSC en BBB hebben de risico’s voor de Nederlandse leveringszekerheid van energie ook herkend en erkend in het hoofdlijnenakkoord. “Het minder afhankelijk worden van ‘onbetrouwbare landen’ is een van de speerpunten van de nieuwe coalitie”, ziet Van Cleef.

“De leveringszekerheid voor aardgas moet verbeterd worden door meer eigen productie van aardgas op de Noordzee. Hoewel dit na het uitbreken van de energiecrisis ook door het huidige demissionaire kabinet geroepen werd, is de productie op de Noordzee sindsdien niet versneld opgeschaald.”

Daarnaast moet Nederland volgens Van Cleef meer langetermijncontracten afsluiten om de leveringszekerheid te waarborgen op de lange termijn. “Waar het tot nu toe alleen bedrijven zijn die lange termijncontracten afsluiten in Nederland, is de Nederlandse staat hier tot nu toe niet actief bij betrokken, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Duitsland.”