Op de veertien belangrijkste Europese warmtepompmarkten is de totale verkoop met zo’n 5 procent gekrompen van 2,77 miljoen in 2022 naar 2,64 miljoen in 2023, dat meldt de European Heat Pump Association (EHPA). Deze veertien landen vormen ongeveer 90 procent van de Europese warmtepompmarkt. Door de krimp hebben fabrikanten aangekondigd een kleine drieduizend banen te gaan schrappen of inkrimpen.

Frankrijk, Italië, Zweden, Finland, Polen, Denemarken, Oostenrijk en Zwitserland zagen hun verkoop van warmtepompen dalen in 2023. Vooral in Italië liep de verkoop gigantisch hard terug, maar ook in Finland, Polen en Denemarken liep het aantal verkochte warmtepompen relatief hard terug.

In Portugal, België, Noorwegen, Nederland, Spanje en Duitsland steeg de warmtepompverkoop juist. Vooral in Duitsland nam de verkoop van warmtepompen relatief én absoluut sterk toe. Ook Nederland en België kunnen op een flinke procentuele plus rekenen.

In 2023 zijn er volgens de Duitse brancheorganisaties Bundesverband Wärmepumpe (BWP) en Bundesverband der Deutschen Heizungsindustrie (BDH) een recordaantal van 356.000 warmtepompen verkocht in Duitsland. Voor het tweede jaar op rij een groei van ruim 50 procent. Daarbij waarschuwden BWP en BDH al dat het “onwaarschijnlijk” is dat het positieve momentum zal doorzetten.

Veel landen die een algehele groei kenden in 2023 laten een neerwaartse spiraal zien in het laatste kwartaal. Dit geldt ook voor Nederland waar er 150.000 warmtepompen zijn verkocht in 2023. 40.000 meer dan in 2022, maar een kleine 20.000 minder dan verwacht.

Wanneer de invoering van de hybride warmtepompnorm in Nederland in 2026 effectief blijkt, leidt dat in de scenario’s van Dutch New Energy Research tot 250.000 tot 300.000 nieuwe warmtepompen in de bestaande bouw per jaar. In het geval van ineffectieve normering is dat slechts 150.000 tot 200.000 warmtepompen per jaar. Het doel van 1 miljoen warmtepompen in bestaande woningen in 2030 zou daarmee ruimschoots worden gehaald.

Mede door de krimp in het laatste kwartaal konden de groeimarkten de krimp in de andere Europese landen niet compenseren. Ook de marktanalisten van de EHPA verwachten dat de neerwaartse trend zich tot ver in 2024 zal voortzetten. Een duidelijke trendbreuk met de tien voorgaande jaren van groei die ertoe heeft geleid dat fabrikanten bijna 3.000 banen schrappen of inkrimpen.

Meer duidelijkheid nodig
De EHPA wijdt de dalende verkoop voor een belangrijk deel aan het uitblijven van het EU-actieplan voor warmtepompen. Dit had begin 2024 moeten worden gepubliceerd en had de sector beleidsduidelijkheid moeten geven richting de toekomst.

Na de Russische inval in Oekraïne gaven veel Europese landen namelijk beleidsondersteuning voor de aankoop van een warmtepomp. In 2023 is die steun echter in veel landen afgebouwd, waardoor ook het aantal verkopen van warmtepompen daalde. Dit was bijvoorbeeld in – de grootste daler – Italië het geval.

Veel Europese consumenten zouden hun warmtepompaankoop momenteel uitstellen omdat zij het beleid voor de komende jaren onduidelijk vinden. De Europese Commissie heeft de publicatie van het actieplan echter tot ‘een nader te bepalen tijdstip’ uitgesteld. Dit zal in ieder geval na de Europese verkiezingen zijn die plaatsvinden van 6 tot en met 9 juni 2024.

“De warmtepompsector heeft te maken met stormachtig weer en heeft alle hens aan dek nodig. Bedrijven hebben geïnvesteerd in opleidings- en productiecapaciteit, en de consument doet mee. Wat nu van cruciaal belang is, is een kompas in de vorm van het EU-warmtepompactieplan en de daaropvolgende nationale plannen. Deze zullen het stabiel houden”, aldus Thomas Nowak, secretaris-generaal van de EHPA.

“Als Europa het serieus meent met het ondersteunen van netto-nul-industrieën, het koolstofvrij maken en het bereiken van een grotere energie-onafhankelijkheid, kan het het zich niet veroorloven om uit te stellen. Een goed actieplan laat de kiezers zien dat de beleidsmakers van de EU achter hen staan. Hoe langer we wachten, hoe uitdagender het koolstofvrij maken van verwarming en koeling zal zijn”, stelt Nowak.

En meer stabiliteit nodig
De Europese Unie heeft zich met REPowerEU gecommitteerd aan 60 miljoen extra warmtepompen in 2030. Om deze aantallen te halen is het echter noodzakelijk dat de verkoop van warmtepompen versneld in Europa.

Met de huidige vertraging komt het totale aantal warmtepompen in de 27 Europese lidstaten, het Verenigd Koninkrijk, Noorwegen en Zwitserland in 2023 op zo’n 23 miljoen uit. Er moet daarom nog heel veel gebeuren om over 60 miljoen extra – en in totaal 80 miljoen– warmtepompen in 2030 te kunnen beschikken.

De EHPA stelt daarom voor om de belastingen en heffingen op energie aam te pakken. Om de verkoop van warmtepompen te stimuleren zou de elektriciteitsprijs niet meer dan twee keer hoger moeten zijn dan de gasprijs, bijvoorbeeld via de CO2-prijs en belastingvoordelen voor elektriciteit. Ten slotte zouden dit soort beleidssteunmaatregelen langjarig moeten gaan gelden om een stabiele en voorspelbare businesscase voor warmtepompen te kunnen garanderen.